O enfoque por tarefas

Acostumadas aos métodos tradicionais de ensinanza-aprendizaxe empregados nas aulas, baseados nunha mera transmisión e acumulación de coñecementos, así coma a clases teóricas que non sempre se levan á práctica, decidimos ser un pouco “revolucionarias” por unha vez e apostar por un enfoque diferente e atractivo, que non deixase a ninguén indiferente: o enfoque por tarefas.

De que estamos a falar?

O enfoque por tarefas é un método de ensinanza que naceu no Reino Unido en 1990 a partir do enfoque nociofuncional e como método evolutivo dentro do enfoque comunicativo. 

Caracterízase por que aposta polo uso real da linguaxe dentro da aula, como ocorrería nunha situación natural de comunicación, para promover unha aprendizaxe significativa do alumno mediante a realización de tarefas. Polo tanto, este enfoque concede unha gran importancia ao proceso comunicativo e ao contexto de aprendizaxe para o desenrolo da competencia lingüística e da capacidade de interacción do neno.

Neste sentido, gustaríanos aclarar que unha tarefa non é o mesmo que un exercicio, posto que, neste último, predominan a forma e a corrección gramaticais por riba do significado. Non obstante, segundo o Centro Virtual Cervantes (CVC), unha tarefa é “unha iniciativa para a aprendizaxe, que consiste na realización na aula de actividades de uso da lingua representativas das que se levan a cabo fóra dela”. Deste xeito, nunha tarefa concédeselle unha atención prioritaria ao contido das mensaxes e á súa forma lingüística. 

Ademais, o alumno é o protagonista e participa na elección das tarefas a través dun proceso de negociación co profesor, así coma na execución das mesmas dentro da aula. Así mesmo, tense en conta a diversidade do grupo, xa que se promove o traballo en equipo, de tal maneira que cada membro aporta os seus coñecementos e destrezas.

Guioteca: ¿Qué quieres saber?

Coma xa anticipabamos nas primeiras liñas, o profesor inverte o recorrido habitual de ensinanza-aprendizaxe porque o alumno comeza realizando unha serie de tarefas intermedias que xiran arredor dun mesmo tema para levar a cabo, máis adiante e grazas aos coñecementos adquiridos nestas, unha tarefa final, que constitúe un auténtico acto de comunicación real. Deste xeito, o conxunto de ámbolos dous tipos de tarefas conforma a unidade didáctica.

Pero, é posible levar este enfoque á práctica?

Efectivamente e, para demostralo, imos explicar nas seguintes liñas como o fixemos posible. Para que o noso método teña éxito, é necesario seguir seis pasos e asegurarnos de que os contidos que escollamos se adapten aos nosos alumnos e teñan en conta as súas características, os seus coñecementos de partida e as súas necesidades, intereses e expectativas.

PASOS A SEGUIR NO ENFOQUE POR TAREFAS

1. Elección do tema/área de interese e da tarefa final.

Para comezar, como impartimos a materia de Lingua Castelá e Literatura a unha "hipotética" clase de terceiro da ESO, escollemos o tema de “A prosa barroca. Francisco de Quevedo: La vida del Buscón”. Así mesmo, polo que respecta á tarefa final, optamos pola elaboración dunha revista de carácter mensual, á que denominamos Lengualia. A nosa idea era que os alumnos incluísen neste soporte o resultado das tarefas intermedias que realizasen (as cales explicaremos máis adiante), xa que, como unha revista é un material que existe na vida cotiá, poderían atoparlle un sentido útil e traballar cun medio real.

2. Especificación de obxectivos

Neste segundo paso, formulamos varios obxectivos que queriamos que os alumnos acadasen tras a realización de todas as tarefas. Por exemplo: "identificar as características principais da vida e da obra de Quevedo” ou "identificar as funcións sintácticas nunha oración".

3. Especificación de contidos

Para a elección dos contidos, tamén tivemos en conta as tarefa final e intermedias. Neste caso, escollemos contidos de tres tipos: conceptuais ("a novela picaresca"), procedimentais ("utilización axeitada das expresións de opinión") e actitudinais ("adopción dunha actitude creativa á hora de redactar").

4. Planificación do proceso: a secuenciación de tarefas

Neste punto, elaboramos as tarefas intermedias a partir do tema seleccionado no primeiro paso, as cales lles permitirían aos alumnos preparar a tarefa final. Desta maneira, organizamos a clase en seis grupos e asignámoslles dúas tarefas a cada equipo para as que contaron cun total de trinta minutos: unha comunicativa, para focalizar a atención no significado e na interacción comunicativa da lingua; e outra de apoio lingüístico, para centrarnos en aspectos formais do sistema lingüístico e para apoiar á primeira.

Polo que respecta ás tarefas comunicativas, escollemos as seguintes: "facer un resumo da vida e da obra de Francisco de Quevedo", "facer un resumo das características da novela picaresca e da obra de El Buscón", "realizar una descrición dunha imaxe da obra de El Buscón" e " dar a opinión sobre un fragmento da obra de El Buscón". En canto ás tarefas de apoio lingüístico, seleccionamos estas: "relacionar as palabras subliñadas no texto de El Buscón cos sinónimos proporcionados", "relacionar as palabras subliñadas no texto de El Buscón cos antónimos proporcionados", "aplicar os procesos de derivación e de composición ás palabras subliñadas" e "analizar sintacticamente as oracións proporcionadas da obra de El Buscón".

Fonte propia

Fonte propia

5. Completar e axustar pasos anteriores do marco

O ideal sería revisar e modificar os pasos anteriores segundo os resultados obtidos, mais, ao tratarse dunha práctica experimental, non foi posible.

6. A avaliación incorporada como parte do proceso de aprendizaxe

Finalmente, preparamos unha serie de preguntas para avaliar as tarefas realizadas, para obter información dos alumnos, dos seus coñecementos, do proceso, dos materiais empregados, da súa satisfacción persoal, etc. e para mellorar a nosa técnica de cara ao futuro. Neste caso, decantámonos pola avaliación de grupo e formulamos as seguintes preguntas:

AVALIACIÓN	SI	NON
Soubemos organizarnos á hora de realizar ás tarefas?
Traballamos todos por igual?
Axudámonos cando alguén non entendía algo?
Comprendemos e, polo tanto, realizamos o que se nos pedía?
Quedou algunha dúbida sen resolver?
Comunicámonos de maneira eficaz?
Axudaron os materiais proporcionados?
Cremos que aumentamos os nosos coñecementos e que desenrolamos competencias comunicativas?
Gustounos traballar en grupo e a través de proxectos?
Consideramos que este modo de traballar gustounos máis que traballar individualmente?
Escribe algún comentario si cres que tes que engadir algo máis:

A REVISTA LENGUALIA

E, por fin, alcanzamos o noso principal obxectivo: a revista Lengualia! Os alumnos realizaron todas ás tarefas e, como se deixa entrever nas fotos, participaron de maneira activa e colaborativa co resto de compañeiros. Ademais, respectaron os tempos pautados e fixeron un uso adecuado dos materiais. Polo tanto, foron perfectamente capaces de elaborar o produto final e o noso revolucionario método resultou ser todo un éxito!

 Andrea Bernárdez López

Lorena Cochón Castro

Cristina Martínez Rodríguez

María Fandiño López

Rocío Porto Urbano

Carolina Salceda García

Bibliografía

Centro Virtual Cervantes. (s. f.). Enfoque comunicativo. En Diccionario de términos clave de ELE. Recuperado de

https://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/diccio_ele/diccionario/enfoquecomunicativo.htm

Centro Virtual Cervantes. (s. f.). Enfoque por tareas. En Diccionario de términos clave de ELE. Recuperado de

https://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/diccio_ele/diccionario/enfoquetareas.htm

Centro Virtual Cervantes. (s. f.). Programa nociofuncional. En Diccionario de términos clave de ELE. Recuperado de

https://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/diccio_ele/diccionario/programanociofuncional.htm
Estaire, S. (2011). Principios básicos y aplicación del aprendizaje mediante tareas. MarcoELE: Revista de Didáctica Español Lengua Extranjera, (12), 1-19. Recuperado de http://marcoele.com/descargas/12/estaire-tareas.pdf

Fernández, S. e Navarro, A. (2010). Enfoque por tareas. Propuestas didácticas. Brasília DF: Secretaria General Técnica. Subdirección General de Documentación y Publicaciones. Ministerio de Educación.

Quevedo, F. (1994). Historia de la vida del Buscón llamado don Pablos. En F. Lázaro, Historia de la Literatura (pp. 8). Barcelona: RBA Editores.

Rey, M. (2014). La enseñanza del inglés a través del enfoque por tareas (Trabajo Fin de Grado). Universidad de Valladolid, Palencia.