02/01/18

A telecolaboración na aprendizaxe de linguas estranxeiras

Na actualidade asistimos a multitude de cambios sociais impulsados principalmente polo motor da tecnoloxía, ata o punto de poder falar dunha “sociedade dixitalizada”, na que todo o mundo ten un smartphone que consulta incontables veces ao día para obter información sobre a actualidade, relacionarse coas súas amizades ou actualizar o seu perfil nalgunha rede social. En definitiva, para comunicarse co mundo.

Non allea a todos estes cambios, a educación viuse tamén influenciada polos avances tecnolóxicos, por máis que a incorporación de elementos dixitais nas aulas non deixe de xerar polémica e reticencia. Deste xeito, nos últimos anos as pantallas dixitais inundaron os centros, ordenadores portátiles e tabletas postúlanse para substituír os libros de texto, e as tarefas pasaron do papel á entrega a través de aulas virtuais.

Innovación nas clases de linguas

As materias de linguas estranxeiras teñen fama de ser as máis innovadoras de entre todas as presentes no currículum da Secundaria, ou polo menos de seren aquelas nas que se fai máis evidente a viabilidade para aplicar novos métodos de aprendizaxe. Proba disto serían, por exemplo, o enorme abano de técnicas nos exercicios de comprensión oral (a dramatización, a gravación e montaxe dun vídeo, etc), ou o achegamento a materiais propios da cultura en cuestión, que pasaron de obrigar aos profesores a cargar con reprodutores de CDs e a arrastrar televisores polos corredores do instituto a estar accesibles en calquera momento na aula grazas á chegada da internet.

Porén, o ensino de linguas estranxeiras segue tendo límites principalmente no que ten que ver co contacto intercultural, algo fundamental á hora de aprender un novo idioma, e que só entra en xogo a través de pequenas viaxes escolares, intercambios ou grazas ás e aos asistentes de conversa. Daquela por que non aproveitar os avances na tecnoloxía da comunicación para conseguir este tipo achegamentos dun xeito máis fácil e menos custoso?

A telecolaboración para o intercambio lingüístico e cultural: o proxecto TILA

A telecolaboración dá resposta ao problema que vimos de sinalar. Enténdese por telecolaboración o intercambio intercultural entre grupos de estudantes de diferentes culturas e/ou nacionalidades a través de internet, nun contexto de aprendizaxe institucional co obxectivo de desenvolver tanto as destrezas lingüísticas como a competencia da comunicación intercultural. Consistiría, polo tanto, en aproveitar a tecnoloxía presente nas sociedades dixitalizadas para mellorar o ensino e a aprendizaxe de linguas.

No centro desta nova actividade de dinamización sitúase o proxecto TILA (Telecollaboration for Intercultural Language Acquisition), unha comunidade internacional de profesores e investigadores interesados na innovación das clases de linguas na educación Secundaria a través de actividades de telecolaboración. Nestas actividades o alumnado dun centro traballa en liña xunto co alumnado doutro centro estranxeiro, empregando ferramentas tales como Skype, Google Hangout, redes sociais, chats, foros… Hai que destacar que este proxecto está moi centrado no aspecto intercultural da aprendizaxe de linguas, polo que as tarefas están deseñadas na procura do desenvolvemento de actitudes de empatía e apertura cara ao outro.

E xa que falamos do deseño de tarefas, convén sinalar que o TILA adoita seguir case sempre un esquema de tarefa divido en tres fases: unha primeira fase de preparación (destinada a introducir o tema e proporcionar ao alumnado o vocabulario e as estruturas que se empregarán durante o intercambio), unha fase principal (na que se leva a cabo a tarefa xunto co outro grupo grazas ás ferramentas dixitais) e unha post-fase (adicada ao intercambio de feedback entre profesorado e alumnado).

Ademais, existen dúas modalidades de traballo para a realización de intercambios lingüísticos a través da telecolaboración. A primeira é o que coñecemos como tándem, onde cada unha das partes ten como obxectivo a aprendizaxe da lingua da outra parte. Aínda que é salientable a utilidade de contar con falantes nativos con quen practicar, non se debe esquecer que ambas partes teñen que saír beneficiadas do intercambio, polo que é imprescindible prestar atención a unha división xusta do tempo da tarefa de forma que se practiquen as dúas linguas. En canto á segunda modalidade, trátase do uso dunha lingua franca, é dicir, dunha lingua cuxa aprendizaxe é o obxectivo para ambas partes, sen ser ningunha delas nativas. Pese a que deste xeito todo o tempo está adicado ao idioma de interese, a posibilidade de corrixir os eventuais erros cometidos polo alumnado redúcese moito, xa que ninguén ten un dominio perfecto da lingua meta.

Retos aos que se enfronta a aprendizaxe a través da telecolaboración
 
Introducir a telecolaboración entre as nosas tarefas para o ensino de linguas supón unha importante implicación por parte do profesorado, que debe prestar atención a novos aspectos á hora de preparar as clases, principalmente á tecnoloxía que se vai empregar. É esencial, por exemplo, comprobar que tanto o hardware como o software do dispositivo estean actualizados, ademais de contar cunha conexión potente a internet que permita establecer unha boa comunicación. Por outra banda, e moi relacionado con isto, está o acceso a materiais suficientes para todo o alumnado (ordenadores, cascos, tabletas) que tamén deben ser de boa calidade.
Finalmente, xorden retos vinculados ao feito de que non é só o profesorado quen debe saber manexar estas tecnoloxías, senón que tamén lle corresponde ao alumnado aprender a utilizalas de xeito independente e responsable, o que require unha maior implicación na planificación das clases para poder adicar unha parte á reflexión sobre a chamada “netiqueta”: a maneira adecuada de comunicarse na rede, ao tempo que se instrúe ao grupo nas competencias TIC.

En xeral, o uso da telecolaboración, está lonxe de xeralizarse aínda, principalmente debido a cuestións de organizacións máis do que materiais, pero sen dúbida perfílase como unha ferramenta de posibilidades infinitas. De seguro que no futuro aprender sobre linguas e culturas estranxeiras será máis doado, máis directo e, por que non, hase integrar no noso día a día coa mesma naturalidade coa que o fixeron as pantallas.

BIBLIOGRAFÍA RECOMENDADA:

  • Páxina do proxecto TILA

  • Hoffstaedter, P., e Kohn, K. (2015). Flipping intercultural communication practice: opportunities and challenges for the foreign language classroom. Recuperado de https://www.researchgate.net/publication/274637037_Flipping_intercultural_communication_practice_opportunities_and_challenges_for_the_foreign_language_classroom

  • Jauregi, M.K. (2015). Task development for telecollaboration among youngsters. En Colpaert, Jozef, Aerts, Anne, Oberhofer, Margaret, Gutiérrez-Colón, M. (Eds.) Task design and CALL, (pp. 312-322). Recuperado de https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/322831

Ningún comentario:

Publicar un comentario